Chính trường Israel tiếp tục ở trong thế bế tắc

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã trả lại quyền thành lập chính phủ cho Tổng thống Reuven Rilin

Sau những thất bại liên tiếp của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khi không thể thành lập được chính phủ liên minh giữa các đảng sau cuộc bầu cử hồi tháng 4 và tháng 9 vừa qua, Thủ tướng Israel đã trả lại quyền thành lập chính phủ cho Tổng thống Reuven Rilin. Diễn biến này cho thấy thế bế tắc và chia rẽ trên chính trường Israel vẫn còn tiếp diễn.

Hai cuộc bầu cử Quốc hội

Trong cuộc bầu cử hồi tháng 4 vừa qua, đảng Likud cầm quyền giành được 36 ghế và Thủ tướng Israel Netanyahu thành lập chính phủ với đa số mong manh. Vì thế, chính trị gia theo đường lối cứng rắn quyết định giải tán Quốc hội, bầu cử sớm với mong muốn có được một vị thế vững chắc hơn.

Tại cuộc bầu cử quốc hội Israel ngày 17.9, đảng liên minh Xanh-Trắng của ông Benny-Gantz đã giành được 32 ghế trong quốc hội gồm tổng cộng 120 ghế, đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu đã mất đa số phiếu sau nhiều năm ông ở cương vị lãnh đạo, chỉ giành được 31 ghế, đảng Joint-List của người Arab bất ngờ giành được 13 ghế, đảng Shas nhận 9 ghế, đảng Yirael-Beiteinu của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Avigdor Lieberman và đảng UTJ cùng giành được 8 ghế, 7 ghế cho đảng Yamina, Công đảng và Gesher 6 ghế và liên minh Dân chủ 5 ghế.

Với kết quả này, khối đảng cánh hữu và tôn giáo (Likud, Shas, UTJ, Yamina) ủng hộ Thủ tướng Netanyahu giành được 55 ghế, trong khi khối trung tả (gồm Xanh-Trắng, Công đảng và Gesher, liên minh Dân chủ và Joint-List) giành được 57 ghế. Ông Gantz nhận được sự ủng hộ của 54 nghị sỹ cánh trung tả giới thiệu đứng ra thành lập chính phủ mới, ông Netanyahu giành được ủng hộ của 55 nghị sỹ cánh hữu và tôn giáo đứng ra thành lập chính phủ mới.

Song với kết quả này, ông Benny Gantz không hội đủ ít nhất 61/120 ghế để thành lập chính phủ liên minh trung tả. Trong khi đó, ông Netanyahu cũng không thành lập được chính phủ liên minh cánh hữu. Chính vì vậy, chính trường Israel đã lâm vào thế bế tắc.

Không thể thành lập chính phủ cánh hữu

Nhằm đối phó với khả năng đảng thuộc liên minh cánh hữu gia nhập đảng liên minh Xanh-Trắng của "đối thủ" Benny-Gantz, ngày 19.9, Thủ tướng Netanyahu đã tập hợp tất cả các lãnh đạo đảng thuộc cánh hữu và tôn giáo ký thỏa thuận cam kết khối đảng này tiến hành đàm phán liên minh là một khối hợp nhất, với 55 ghế, tức loại bỏ khả năng có đảng nào đó trong khối này tham gia liên minh của ông Benny-Gantz.

Với khối đảng cánh hữu và tôn giáo (Likud, Shas, UTJ, Yamina) ủng hộ Thủ tướng Netanyahu giành được 55 ghế, ông Netanyahu hoàn toàn có khả năng được chỉ định đứng ra đàm phán thành lập chính phủ mới. Liên minh cánh hữu của ông Netanyahu có thể thành lập được chính phủ mới nếu thuyết phục được ông Lieberman tham gia. Tuy nhiên cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel đã nhiều lần bác bỏ khả năng này.

Hơn nữa, ngày 3.10, Thủ tướng Netanyahu sẽ phải giải trình về các cáo buộc tham nhũng và lạm quyền. Tổng chưởng lý Israel có thể tuyên bố truy tố ông Netanyahu sau buổi giải trình này. Do không có khả năng thành lập chính phủ liên minh cánh hữu nên cho dù ông Netanyahu thành lập được chính phủ mới thì cơ hội để thông qua bất kỳ dự luật nào về quyền miễn trừ, giúp ông thoát khỏi ba hồ sơ điều tra cáo buộc về tham nhũng và lạm quyền, là rất thấp.

Các cáo buộc tham nhũng và lạm quyền đối với Thủ tướng Netanyahu cũng như khả năng ông bị truy tố tạo lợi thế cho “đối thủ” chính Benny-Gantz được chỉ định đứng ra thành lập chính phủ mới vì ông này từ trước đến nay luôn cam kết với cử tri về điều hành một chính phủ trong sạch.

Cũng không thể thành lập chính phủ trung tả

Dù không thể thành lập được chính phủ cánh hữu, song “đối thủ” chính của Thủ tướng Netanyahu trong cuộc bầu cử là Benny Gantz cũng không hội đủ liên minh để thành lập chính phủ mới.

Liên minh trung tả gồm đảng Xanh-Trắng, Công đảng và Gesher, liên minh Dân chủ và đảng Joint-List của người Arab mới chỉ giành được 57 ghế, chưa đủ để thành lập chính phủ mới.

Trong khi đó, việc đảng Joint-List tham gia vào liên minh để ông Benny-Gantz thành lập chính phủ mới là hoàn toàn không thể xảy ra. Đảng Joint-List đã nêu khả năng ủng hộ ông Benny Gantz đứng ra thành lập chính phủ, nhưng không tham gia chính phủ của ông Benny Gantz, đảng Joint-List sẽ ủng hộ chính phủ của ông Gantz trong các cuộc bỏ phiếu quan trọng tại quốc hội, nhưng chính phủ của ông Gantz sẽ phải cam kết tăng đầu tư vào các cộng đồng Arab, điều chỉnh chính sách với Palestine và có thể phải xem xét lại luật quốc gia-dân tộc. Những điều kiện Joint-List nêu ra là không dễ dàng đối với ông Benny Gantz.

Còn theo đánh giá của các chuyên gia, Joint-List có thể trở thành đảng đối lập trong quốc hội, tạo dấu mốc lịch sử cho người gốc Arab vốn chiếm 20% dân số tại Israel. Đảng cánh tả Joint-List đã đóng vai trò lớn trong việc làm suy yếu quyền lực của ông Netanyahu, lần đầu tiên gia tăng vị thế và ảnh hưởng chính trị tại Israel. Ngoài ra, ông Benny-Gantz cũng có thể thành lập được chính phủ nếu có đảng thuộc liên minh cánh hữu của Thủ tướng Netanyahu từ bỏ liên minh và gia nhập vào liên minh của ông Netanyahu để thành lập chính phủ thống nhất, nhưng khả năng này là thấp.

Về lý thuyết, ông Benny Gantz thành lập được chính phủ mới nếu liên minh trung tả, gồm đảng Joint-List, kết hợp với đảng Yirael-Beiteinu của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lieberman, nhưng Chủ tịch đảng cánh hữu Yisrael Beytenu, ông Lieberman nêu quan điểm chỉ ủng hộ thành lập chính phủ thống nhất mở rộng-dân tộc-tự do gồm đảng Yirael-Beiteinu, đảng Likud (không có ông Netanyahu) và Xanh-Trắng. Ông Lieberman tuyên bố không tham gia chính phủ có ông Netanyahu và các đảng tôn giáo, cũng như khẳng định không tham gia chính phủ nếu chính phủ đó có đảng Joint-List.

Đàm phán thành lập chính phủ thống nhất thất bại

Không thể thành lập được chính phủ cánh hữu, cũng không thành lập được chính phủ trung tả, chính phủ thống nhất được xem là giải pháp nhằm tránh cho Israel phải tiến hành cuộc bầu cử quốc hội lần thứ ba trong năm 2019.

Sau quá trình tham vấn ý kiến từ các đảng trúng cử vào quốc hội, Tổng thống Israel Reuven Rivlin đã kêu gọi lãnh đạo đảng Likud - Thủ tướng Benjamin Netanyahu và lãnh đạo đảng liên minh Xanh-Trắng, ông Gantz đàm phán thành lập một chính phủ thống nhất ổn định. Ngày 23.9, ông Netanyahu và ông Gantz đồng ý đàm phán hai đảng thành lập chính phủ đoàn kết.

Mặc dù vậy, vòng đàm phán mới giữa đảng Likud của Thủ tướng Benjamin Netanyahu và đảng liên minh Xanh-Trắng của ông Benny Gantz về thành lập một chính phủ thống nhất diễn ra ngày 29.9 đã không thành công khi hai bên khó đạt được những thỏa hiệp.

Đảng Likud cho biết vòng đàm phán mới nhất này là "một thất bại lớn". Đảng này nói rằng Thủ tướng Netanyahu sẽ nỗ lực "đến phút chót" để đạt được thỏa thuận trước khi thông báo với Tổng thống Israel Reuven Rivlin rằng ông không thể thành lập một chính phủ thống nhất. Còn đảng liên minh Xanh-Trắng cáo buộc đảng Likud theo đuổi mục tiêu duy nhất là tạo ra sự ủng hộ để chuẩn bị đẩy Israel vào vòng bầu cử mới.

Đảng Likud muốn đàm phán dựa trên cơ sở một thỏa hiệp được Tổng thống Rivlin đưa ra về thành lập một chính phủ thống nhất, trong đó có tính tới khả năng Thủ tướng Netanyahu có thể bị truy tố vì cáo buộc tham nhũng. Theo thỏa hiệp này, ông Netanyahu vẫn giữ chức Thủ tướng Israel song sẽ phải từ chức nếu bị truy tố. Nếu xảy ra kịch bản như vậy, ông Gantz sẽ trở thành quyền Thủ tướng Israel.

Trong khi đó, Đảng liên minh Xanh-Trắng cho rằng ông Gantz phải giữ chức Thủ tướng Israel đầu tiên trước bất kỳ sự dàn xếp luân phiên nào bởi đảng này giành được nhiều ghế nhất trong cuộc tổng tuyển cử ngày 17.9.

Ngày 16.10, Thủ tướng Israel Netanyahu đã yêu cầu các thành viên của khối nghị viện cánh hữu, tôn giáo ký cam kết không tham gia một liên minh hẹp của lãnh đạo đảng Xanh-Trắng Gantz vì nhờ vào việc ủng hộ của các đảng Arab. Với động thái như vậy, cho dù ông Gantz được Tổng thống Rivlin trao quyền ủy thác thành lập chính phủ sau thất bại của ông Netanyahu thì cũng không thể thành lập được một chính phủ liên minh bền vững. Liên minh thiểu số được cho là sẽ gồm liên minh đảng Xanh-Trắng, cùng với Công Đảng với sự ủng hộ của đảng Yisrael Beiteinu và đảng các khối người Arab. Thủ tướng Netanyahu cho rằng một chính phủ thiểu số sẽ không đủ khả năng đối phó với những mối đe dọa mà Israel phải đánh bại.

Tiếp đó, ngày 17.10, lãnh đạo đảng liên minh Xanh-Trắng Gantz cũng đã kêu gọi ông Netanyahu trả lại quyền thành lập chính phủ cho Tổng thống Rivlin, đồng thời từ chối đề xuất tham gia chính phủ thống nhất mở rộng do Thủ tướng Netanyahu đưa ra.

Thủ tướng Israel trả lại quyền thành lập chính phủ cho Tổng thống

Đêm 21.10, Thủ tướng Israel Netanyahu đã trả lại nhiệm vụ thành lập chính phủ cho Tổng thống Rilin, chỉ ít phút sau khi kết thúc lễ Simhat Torah của người Do Thái.

Thủ tướng Netanyahu đã công bố một đoạn video tiết lộ việc ông đã tiến hành các bước đi bí mật để thành lập chính phủ đoàn kết với ông Gantz. Tuy nhiên, dù ông đã thực hiện “mọi nỗ lực có thể” để thuyết phục ông Gantz ngồi vào bàn đàm phán nhưng chỉ nhận lại sự từ chối thẳng thừng. Ông chỉ trích đảng Xanh-Trắng luôn nói về chính phủ đoàn kết, nhưng họ làm hoàn toàn ngược lại. Theo ông, đảng Xanh-Trắng phản đối các đảng Do Thái chính thống và đang tìm cách thành lập chính phủ thiểu số cánh tả với sự ủng hộ từ bên ngoài của liên đảng của người Do Thái gốc Arab.

Nhân vật số hai trong đảng Xanh-Trắng, Yair Lapid đã gọi ông Netanyahu là “một thất bại liên tiếp” bởi ông này trước đó cũng không thể thành lập chính phủ liên minh giữa các đảng sau cuộc bầu cử hồi tháng 4 vừa qua.

Sau khi Thủ tướng Israel Netanyahu trả lại nhiệm vụ thành lập chính phủ, Tổng thống Rivlin cho biết sẽ tiến hành tham vấn với đại diện các chính đảng trước khi trao nhiệm vụ thành lập chính phủ cho ứng cử viên khác.

Bầu cử Quốc hội lần thứ 3?       

Với tình trạng bế tắc chính trị trên chính trường Israel sau cả hai cuộc bầu cử trong năm 2019 khi không thể thành lập được chính phủ thống nhất, các chuyên gia phân tích nhận định thế bế tắc này sẽ đặt ra không ít thách thức.

Một giả thiết đặt ra là trong trường hợp Tổng thống Rivlin giao trách nhiệm cho lãnh đạo đảng Xanh-Trắng Gantz, ông này sẽ là người đầu tiên ngoài ông Netanyahu được giao trách nhiệm thành lập chính phủ kể từ năm 2008 sau khi bà Tzipi Livni thất bại trong việc tìm kiếm liên minh.

Nếu được Tổng thống Rivlin đề cử, ông Gantz sẽ có 28 ngày để thành lập chính phủ. Theo luật, nếu ông này cũng thất bại, trong vòng 21 ngày tiếp theo, bất kỳ nghị sĩ quốc hội nào giành được sự ủng hộ của ít nhất 61 nghị sĩ sẽ được phép thành lập chính phủ.

Nếu không ai thành công, Israel sẽ phải đối mặt với vòng bầu cử thứ ba trong vòng một năm qua để phá vỡ thế bế tắc chính trị. Nếu trong vòng bầu cử thứ ba, tiếp tục không có đáng nào giành đa số ghế để thành lập chính phủ, quá trình đàm phán, thỏa hiệp giữa các đảng sẽ diễn ra hết sức phức tạp, gay go và cần thời gian, vì vậy chưa thể sớm có chính phủ mới tại Israel.

Thực tế cho thẩy cả hai cuộc bầu cử trong năm ở Israel đã bộc lộ tình trạng chia rẽ và rối ren trên chính trường nước này. Một khi tình hình chính trị tại Israel vẫn ngổn ngang và bất ổn như vậy, khả năng thúc đẩy các vấn đề liên quan, tương tự như tiến trình đàm phán hòa bình Trung Đông, vẫn mờ mịt. Điều này tiếp tục tạo ra nguy cơ không nhỏ đối với an ninh, hòa bình và ổn định ở Trung Đông.

Theo TTXVN