Phế truất Tổng thống Trump: Vì sao là chuyện không tưởng?

Chủ tịch Hạ viện Mỹ, bà Nancy Pelosi đứng bên Chủ tịch Ủy ban Tư pháp Hạ viện, ông Jerrold Nadler (trái) và Chủ tịch Ủy ban đối ngoại Hạ viện Eliot Engel phát biểu trước báo giới sau khi bỏ phiếu luận tội Tổng thống Donald Trump ngày 18.12 (giờ Mỹ). Ảnh: REUTERS

Kết quả bỏ phiếu ngày 18.12 (giờ Mỹ) cho thấy Hạ viện chính thức thông qua hai điểm luận tội ông Trump: lạm quyền và cản trở Quốc hội.

Như vậy, ông Trump đã chính thức trở thành tổng thống thứ 3 trong lịch sử nước Mỹ bị đưa ra luận tội sau Andrew Johnson (1868) và Bill Clinton (1998). Nhưng điều này không có nghĩa ông sẽ bị phế truất bởi những lý do cụ thể sẽ được nêu dưới đây.

Với kết quả bỏ phiếu, phiên xét xử hai điều khoản luận tội với ông Trump sẽ được tiến hành tại Thượng viện, nơi Đảng Cộng hòa đang nắm đa số ghế.

Tại cơ quan lập pháp này, phải có ít nhất 2/3 số phiếu thuận, ông Trump mới bị bãi nhiệm. Phiên xử tại Thượng viện, theo tạp chí Vox (Mỹ) sẽ do chánh án Tòa án tối cao Mỹ, ông John Roberts, chủ trì song phiên xử này sẽ diễn ra như thế nào thì hiện vẫn đang còn là vấn đề tranh cãi.

Tùy ở Thượng viện

Luật pháp Mỹ đã có những quy định cụ thể (nhưng cũng có những điểm chưa có quy định cụ thể) về vai trò của Thượng viện trong vấn đề luận tội với phiên xử tổng thống.

Theo đó, tại phiên xử này, Hạ viện sẽ đóng vai trò là các công tố viên, họ sẽ chọn nhóm đại diện luận tội để trình bày các luận điểm chống lại tổng thống tại Thượng viện. Trong khi đó, các luật sư của ông Trump sẽ đóng vai trò là nhóm bào chữa cho tổng thống.

Tổng thống sẽ không cần phải có mặt trực tiếp tại phiên xử và về mặt lịch sử cũng chưa tổng thống nào có mặt trực tiếp trong hai phiên tòa luận tội tổng thống trước đây.

Chánh án Tòa án tối cao sẽ chủ trì phiên xử tại Thượng viện và chịu trách nhiệm đưa ra những phán quyết theo thủ tục xét xử trong suốt phiên xử. Tuy nhiên, Thượng viện có thể bỏ phiếu để bác bỏ những phán quyết của chánh án.

Cũng cần phải nói thêm một điều, mặc dù phiên xử tại Thượng viện được nhắc tới như một phiên tòa xét xử, nhưng nó là một thủ tục chính trị hơn là một thủ tục pháp lý.

Hơn nữa, việc tổ chức phiên xử này theo cách nào sẽ tùy thuộc vào quyết định của Thượng viện. Chẳng hạn, họ có thể gọi các nhân chứng tới để trình bày lời khai trực tiếp (giống như đã làm với cựu Tổng thống Andrew Johnson), hoặc quyết định không cần làm vậy (như họ đã từng làm với cựu Tổng thống Bill Clinton).

Phải có 67 phiếu thuận

Nói chung, bất kể việc phiên xử ở Thượng viện được cấu trúc theo cách nào, nó cũng sẽ kết thúc bằng việc các thượng nghị sĩ bỏ phiếu với 2 tội danh cáo buộc với ông Trump. Và như đã nói, ông Trump sẽ bị phế truất khỏi ghế tổng thống nếu số phiếu thuận đạt 67 phiếu với một hoặc cả hai điều khoản luận tội.

Tại Thượng viện lúc này Đảng Cộng hòa đang nắm 53 ghế, Dân chủ nắm 45 ghế, 2 ghế của các thượng nghị sĩ độc lập (những người thường bỏ phiếu ủng hộ phe Dân chủ).

Từ đây có thể thấy ngay, để ông Trump bị "hất" ra khỏi Nhà Trắng, phải có 20 thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa "trở mũi giáo" quay ra bỏ phiếu kết án ông Trump. Khả năng này là rất khó xảy ra, nếu không muốn nói là không tưởng.

Rất nhiều thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa đã bày tỏ quan điểm rằng ý họ đã quyết trong việc ủng hộ ông Trump và sẽ không thay đổi lập trường trong việc luận tội tổng thống. Hiện chưa có bất kỳ thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa nào tuyên bố sẽ bỏ phiếu "ngược", nên khả năng 20 thượng nghị sĩ đảng này bỏ phiếu kết tội ông Trump là khó xảy ra.

Còn dĩ nhiên, với những người vẫn nuôi chút, dù là mong manh, hi vọng có thể xảy ra khả năng ông Trump bị "loại khỏi" Nhà Trắng, họ còn muốn biết ai sẽ là người thay thế ông ấy nếu bị bãi nhiệm.

Theo đó, thứ tự các ứng cử viên thay thế ông Trump sẽ lần lượt là: Phó tổng thống Mike Pence, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Chuck Grassley, Ngoại trưởng Mike Pompeo và Bộ trưởng Tài chính Steve Mnuchin.

Còn cách khác bãi nhiệm ông Trump?

Việc kết tội tổng thống tại Thượng viện là một cách để bãi nhiệm tổng thống, nhưng không phải cách duy nhất.

Vẫn còn một lựa chọn khác được quy định trong Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ. Lựa chọn này đòi hỏi quyết định phế truất tổng thống đương nhiệm phải do chính nội các đương nhiệm của tổng thống đó đưa ra.

Cụ thể, điều 4 trong Tu chính án 25 Hiến pháp Mỹ nêu rõ, vì một lý do nào đó, phó tổng thống và đa số các bộ trưởng trong nội các chính phủ quyết định rằng tổng thống "không có khả năng hoàn thành quyền và trách nhiệm trong cương vị của ông ấy", họ sẽ viết vấn đề này thành văn bản và gửi nó cho hai người: chủ tịch Hạ viện và chủ tịch tạm quyền Thượng viện.

Trong bối cảnh xảy ra điều đó, phó tổng thống sẽ ngay lập tức trở thành "quyền tổng thống" và đảm nhiệm mọi quyền hạn của tổng thống.

Khi ấy, tổng thống vẫn có thể kháng lại quyết định này và quốc hội sẽ giải quyết vấn đề bằng một cuộc bỏ phiếu. Sẽ lại cần đạt được số phiếu thuận đa số với tỉ lệ 2/3 để phó tổng thống giữ ghế quyền tổng thống, còn trong trường hợp không đạt đủ số phiếu này, tổng thống sẽ trở lại cương vị của mình.

Tạp chí Vox cho rằng nếu việc bãi nhiệm tổng thống thông qua thủ tục luận tội là không thể, thì viễn cảnh ứng dụng điều 4 trong Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ sẽ còn không tưởng hơn nữa.

Cũng cần nhắc lại, trước ông Trump mới chỉ có hai tổng thống từng bị quốc hội luận tội là ông Johnson và ông Clinton, tuy nhiên cả hai ông đều không bị kết án và cũng không bị bãi nhiệm.

Ông Richard Nixon đã từ chức trước phiên luận tội ông tại Hạ viện mặc dù nếu ông không từ chức, chắc chắn ông đã bị luận tội và phế truất sau đó.

Tuy nhiên, Tu chính án 25 chưa bao giờ được dùng tới để bãi nhiệm một Tổng thống ở Mỹ.

Theo Tuổi trẻ