​Nơi thờ Cao Sơn Đại vương

10/06/2021 08:28

Đình Ngọc Lâm ở xã Tân Kỳ (Tứ Kỳ) là nơi thờ Cao Sơn Đại vương, người có công giúp vua Hùng đánh giặc giữ nước. Đây là nơi lưu giữ nhiều nét kiến trúc nghệ thuật độc đáo.


Đình Ngọc Lâm

Đại vương tài ba

Thần tích và sắc phong ở địa phương còn ghi nhận vào thời Hùng Vương thứ 18 ở đạo Sơn Tây có  Nguyễn Trung, lấy vợ tên là Lê Thị Thận. Hai vợ chồng làm nghề đốn củi. Lê Thị sinh được một người con trai thiên tư khác lạ. Được 3 năm, ông bà đặt tên cho con là Cao Sơn. Năm 16 tuổi, Cao Sơn cao lớn, tinh thông kinh sử, giỏi binh pháp và võ nghệ cao cường. Năm 18 tuổi, bố mẹ ông qua đời. Bấy giờ, Hùng Duệ Vương sinh được 20 hoàng tử và 6 công chúa nhưng chỉ còn 2 công chúa. Một người lấy Chử Đồng Tử còn một người chưa định lương duyên. Vua bèn truyền lệnh cho dựng lầu tại cửa thành Việt Trì và chiêu truyền dụ các anh tài về ứng thí để kén rể. Ông Cao Sơn cũng về ứng thí. Vua Hùng thấy Cao Sơn văn võ toàn tài liền giao chức "Đô chỉ huy sứ quân".

Lúc đó, ở động Lăng Sương, đạo Sơn Tây có người  Nguyễn ùng cùng Cao Sơn kết nghĩa anh em. Hai người đều tài giỏi, phép thuật tinh thông, vua chọn người giỏi nhất trong thiên hạ, đặt tên là Tản Viên Sơn Thánh gả con gái và nhường ngôi báu cho. Thục Phán (vốn thuộc phân phái nhà Hùng) nghe tin vua Hùng nhường ngôi cho con rể nên rất tức giận phát động chiến tranh, cầu viện nước ngoài với lực lượng hơn 10 vạn tinh binh, 5 ngàn ngựa tốt chia làm 5 đạo tiến vào nước ta. Hùng Duệ Vương lo lắng bèn hỏi Sơn Thánh kế đánh giặc. Sơn Thánh liền tâu xin cử Cao Sơn lo việc chống giặc. Vua giao cho Cao Sơn làm tả kiêm thần (bậc bề tôi bảo vệ bên trái) và giao cho 5 ngàn quân tuần phòng các đạo Hải Dương, Nam Định. Sau 3 đêm, đoàn quân của Cao Sơn đến trại Ngọc Lâm, huyện Tứ Kỳ, phủ Hạ Hồng, đạo Hải Dương thì trời vừa tối bèn hạ trại nghỉ ngơi. Thấy thế đất đẹp long hổ bao quanh, sơn thủy hữu tình liền hạ lệnh ba quân thiết lập đồn quân và chọn trai tráng trong làng nhập vào quân ngũ. Nhân dân đã cử các bậc phụ lão tâu rằng: lấy đức để thu phục thì dân đều yên, dân trại xin làm đồn sở, sau này làm nơi phụng thờ. Cao Sơn bằng lòng và ban cho 10 hốt bạc để sau này hương hỏa phụng thờ. Sau khi đánh tan quân Thục, Cao Sơn trở về thực ấp ở phủ Phụng Thiên, một thời gian sau thì qua đời. Nhà vua ra lệnh cho các nơi lập miếu phụng thời trong đó có trang Ngọc Lâm và phong tặng chức "Đại vương" các triều đại sau này đều có sắc phong.


Hệ thống hiện vật của đình Ngọc Lâm còn khá nhiều

Di tích kiến trúc nghệ thuật

Đình Ngọc Lâm khởi nguồn từ ngôi miếu thờ thần Cao Sơn, đến thời Lê (thế kỷ XVII) đình được xây dựng to lớn. Căn cứ vào bia ký, sắc phong thì đình trải qua 2 lần trùng tu lớn vào năm Tân Tỵ (1881) và năm Nhâm Tý (1912). vì vậy mang đậm nét kiến trúc thời Nguyễn. Ngôi đình Ngọc Lâm hiện nay có các công trình kiến trúc khá đồng bộ bao gồm tam quan, tường bao, sân đình, đại bái và hậu cung. Kiến trúc của đình theo kiểu con chồng giá chiêng truyền thống. Đình gồm 5 gian đại bái và 2 gian hậu cung. Tòa đại bái có kiến trúc đao tàu réo góc gồm 4 vì kéo chính và 2 vì kèo hạ. Vì kèo chính đều có các chi tiết liên kết với nhau như bẩy tiền, bẩy hậu, cột quân (đường kính 33,5 cm), xà nách, các con thuận, cột cái (đường kính 41 cm), đấu trụ, vành cung, đấu nóc tạo thành hệ thống giằng ngang chắc chắn. Liên kết giữ 4 vì kéo chính là hệ thống dui tạo thành hệ thống giằng dọc. Điều đặc biệt ở kiến trúc đình Ngọc Lâm là 8 cột cái và 1 cột quân đều có khắc ghi rất rõ tên người công đức.

Hiện tại, đình còn lưu giữ đầu dư của điêu khắc nghệ thuật thời Hậu Lê. Hệ thống cửa đình cũng còn nguyên gốc, ba luồng cửa giữa được kết cấu theo kiểu "thượng sơ hạ mật" chắc chắn. Hai gian giữa là hệ thống ngưỡng chồng và chấn song chắc chắn, nghệ thuật. Cùng với kết cấu phần mộc, đình Ngọc Lâm còn khá nhiều mảng chạm khắc đạt trình độ nghệ thuật cao với các bức chạm khắc rồng mây, cúc, trúc hóa long. Các bức chạm long, ly, quy, phượng tại các gian trung tâm, chạm khắc hình rồng tại các đầu dư. Nét điêu khắc đó đã thể hiện tài năng của những nghệ nhân xưa...

Hệ thống hiện vật của đình còn khá nhiều, trong tòa hậu cung có tượng Cao Sơn Đại vương đặt trong khám sơn son thếp vàng cùng nhiều đồ thờ tế tự quý. Đặc biệt di tích còn lưu giữ 15 đạo sắc phong từ thời Lê đến thời Nguyễn. Lễ hội của đình trong năm có 3 kỳ vào các ngày 8 tháng 2, 8 tháng 3 và 12 tháng 11 âm lịch. Trong đó, ngày 12 tháng 11 là lễ hội lớn nhất trong năm. Vì là lễ hội kỷ niệm ngày Thánh mất nên không ồn ào, náo nhiệt. Theo tục lệ các gia đình có con trai sinh trong năm đều làm cỗ chay mang ra đình lễ Thánh. Sang ngày 13 tháng 11, dân làng tổ chức chồng kiệu, rước Thánh. Lễ rước tổ chức lặng lẽ, người khiêng kiệu mặc quần trắng, áo thâm, thắt lưng đỏ, hia và mũ đen. Ngày nay, lễ hội đình Ngọc Lâm được tổ chức lại nhưng quy mô không bằng trước.

Đình Ngọc Lâm không chỉ là nơi thờ Cao Sơn Đại vương mà còn trong thời kỳ chống Pháp là cơ sở cách mạng của địa phương. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ là nơi hội họp, kho lương thực của Nhà nước. Đình là biểu trưng cho tinh thần đoàn kết của nhân dân địa phương, là nơi lưu giữ nhiều giá trị vật chất, tinh thần. Ngày 19.1.2001, đình Ngọc Lâm được Bộ Văn hóa thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ra quyết định xếp hạng di tích cấp quốc gia, thuộc loại hình kiến trúc nghệ thuật.

Ông Vũ Đình Đông, Trưởng ban Khánh tiết đình Ngọc Lâm cho biết: "Năm 2018, ngôi đình được đại trùng tu. Xây mới 3 gian hậu cung, thay xà gồ, dui toàn bộ mái trước, mái sau và hai trái đình bằng chất liệu gỗ lim, xây tường và lợp lại ngói toàn bộ mái đình. Nhân dân trong làng đã đóng góp 2.500 ngày công, nhiều dòng họ, cá nhân đã công đức cho đình làng với tổng kinh phí khoảng 1,6 tỷ đồng".

HUYỀN TRANG

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    ​Nơi thờ Cao Sơn Đại vương